ဟံသာဝတီ မက်ဆံုးမီ ေန႔ရက္မ်ား

ဟံသာဝတီ မက်ဆံုးမီ ေန႔ရက္မ်ား
အထက္ျမန္မာျပည္တြင္ မြန္တို႔ အေရးနိမ့္ၿပီးေနာက္ အေလာင္းဘုရားသည္ ျမန္မာျပည္ေတာင္ပိုင္းသို႔
တိုင္ေအာင္ ဆက္လက္ခ်ီတက္ တိုက္ခိုက္ကာ ၁၇၅၅ ခုႏွစ္ ေဖေဖၚဝါရီလတြင္ ျပည္ၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ထိုနွစ္ ေမလတြင္ မြန္ တံငါရြာငယ္ တစ္ခုျဖစ္ေသာ ဒဂံုသို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည္။ မြန္တို႔သည္ ဒဂံုကို ကာကြယ္ရန္ မႀကိဳးပမ္းေသာေၾကာင့္ တိုက္ပဲြတစ္စံုတရာ ျဖစ္ပြားခဲ့ျခင္း မရွိ၍ ဒဂံုသည္ စစ္ေဘးဒါဏ္မွ ကင္းလြတ္ခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္ မြန္တို႔ အေနျဖင့္ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚ ေဒသတြင္ အေရးပါေသာ ရံႈးနိမ့္မႈ တစ္ခုမဟုတ္ခဲ့ေပ။ ထိုေနာက္ပိုင္းတြင္ ဒဂံုသည္ စစ္ဆင္ေရးအတြက္ အေကာင္းဆံုးေသာ ေဒသ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ပဲခူးနွင့္ သန္လ်င္တို႔တြင္ မြန္တို႔ အေျခတက် ေနရာယူထားသည့္အတြက္ အေလာင္းဘုရားသည္ ဒဂံုကို စစ္ဌာနခ်ဳပ္အျဖစ္
ျပဳလုပ္ကာ တစ္ဘက္ကမ္းမွ သန္လ်င္ကို တိုက္ခိုက္နိုင္ရန္ အတြက္ စီစဥ္ေလသည္။
သို႔ေသာ္ ထိုအခ်ိန္တြင္ သန္လ်င္သည္ ဒဂံုကို တိုက္ခိုက္ရန္ ပိုမိုလိုလားသည္။ မြန္တို႔သည္ ျမန္မာတို႔ထက္ လက္နက္ခဲယမ္းအင္အား ပိုမိုေကာင္းမြန္သည့္ အျပင္ Sieur de Bruno ဦးေဆာင္ေသာ ျပင္သစ္အဖဲြ႕အေျခစိုက္ထားသည့္အတြက္ စစ္ေရးအရ တပန္းသာသည္။ အေလာင္းဘုရား၏ သိသာေသာ နည္းလမ္းမွာ ျပင္သစ္တို႔၏ ၿပိဳင္ဘက္ျဖစ္ေသာ ပုသိမ္ျမစ္ဝ၌ အေျခစိုက္လ်က္ရွိသည့္ အဂၤလိပ္တို႔၏ အကူအညီကို ရယူရန္ ျဖစ္၏။ ထို႔ေနာက္ မတ္လ အစတြင္ အေလာင္းဘုရားသည္ Negrais မွေခါင္းေဆာင္ပိုင္းကို ခ်ဥ္းကပ္ခဲ့ေလသည္။ သို႔ေသာ္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ၏ ၾကားေနေရး မူဝါဒေၾကာင့္ ၄င္း၏ အဆိုျပဳခ်က္မွာ အရာမထင္ခဲ့ေပ။
ဒဂံုတြင္ အေလာင္းဘုရား ေနထို္င္ေသာ အခ်ိန္တြင္ Sieur de Bruno သည္ အေလာင္းဘုရား၏ ေအာင္ျမင္မႈကို ဂုဏ္ျပဳလိုေသာ သေဘာျဖင့္ အလည္ လာေရာက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အေလာင္းဘုရား အေနနွင့္ ၄င္းတို႔ထံမွ စစ္မွန္ေသာ အကူအညီ ကိုမရရွိနိုင္ဟု သိျမင္ခဲ့သည္။ ဂၽြန္လတြင္ လက္ေဆာင္ပစၥည္းမ်ားျဖင့္ အဖဲြ႕တစ္ဖဲြ႕ကိုု Negrais သို႔ ပို႔လႊတ္ခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ျမန္မာတို႔၏ နိုင္ေျခကို သိျမင္သည့္ အေလ်ာက္ ၁၂ ေပါင္ဒါ အေျမာက္တစ္လက္၊ ၉ ေပါင္ဒါ အေျမာက္ ၃ လက္၊ ေသနတ္ ၈ လက္နွင့္ ယမ္းမႈန္႔ေသတၱာ ၄ လံုးတို႔ကို အရာရွိ ၂ ဦးနွင့္အတူ လက္ေဆာင္ ေပးပို႔ခဲ့သည္။
ထိုအခ်ိန္တြင္ အေလာင္းဘုရားသည္ သန္လ်င္တြင္ အေျခစိုက္သည့္ အဂၤလိပ္မ်ား၏ သေဘၤာျပဳျပင္ေရးအဖဲြ႕ကို ဒဂံုသို႔ လာေရာက္ရန္ စည္းရံုးကာ ထိုအဖဲြ႕နွင့္အတူ အဂၤလိပ္ သေဘၤာ ၄ စင္းကို ဆိပ္ကမ္းသို႔ ေရာက္ရွိလာေစသည္။ အဂၤလိပ္တို႔သည္ သန္လ်င္တြင္ ရွိေနေသာ မြန္တို႔၏ ျပင္သစ္တို႔ကို လိုလားေသာ ဆက္ဆံေရး ကိုခံစားမိသည္႔ အေလ်ာက္ ျမန္မာတို႔၏ အကာအကြယ္ကို သံသယ ကင္းစြာ ခံယူသည္။ အေလာင္းဘုရား ဒဂံုသို႔ ေရာက္ရွိၿပီး တစ္ပတ္၊ နွစ္ပတ္ခန္႔အၾကာ ေမလတြင္ မြန္တို႔သည္ ပဲခူးျမစ္ကို ျဖတ္ေက်ာ္ကာ တာေမြအရပ္တြင္ တပ္စဲြသည့္အခါ အေလာင္းဘုရားသည္ သေဘၤာ ၄ စင္းေပၚမွ အိႏိၵယစစ္သားတို႔၏ အကူအညီျဖင့္ ရင္ဆိုင္ ေျဖရွင္းခဲ့သည့္ အတြက္ အေလာင္းဘုရား အေနျဖင့္ သူတို႔၏ အကူအညီကို ပိုမို လိုလားေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။ ဂၽြန္လတြင္ အျခား အဂၤလိပ္သေဘၤာ တစ္စီး ျဖစ္သည့္ Arcot သည္ ျပဳျပင္ရန္အတြက္ ျမစ္အတြင္းသို႔ ေရာက္ရွိလာသည္။ Stringfellow သည္ ကပၸတိန္ Robert Jackson ထံသို႔ ဒဂံုသို႔ လာေရာက္ရန္နွင့္ ဘုရင္သည္ တတ္နိုင္သမ်ွ အကူအညီမ်ား ေပးနိုင္ေၾကာင္း အေၾကာင္းၾကားခဲ့သည္။ ဂၽြန္လ ၆ ရက္ေန႔တြင္ Arcot သည္ ဒဂံုတြင္ ဆိုက္ကပ္ခဲ့သည္။ သေဘၤာမွ ကုမၸဏီအရာရွိ John Whitehill သည္ ေလေသနတ္ တစ္လက္၊ ေရေမႊး ၂ ပုလင္းတို႔နွင့္ အတူ ဘုရင္ထံသို႔ လာေရာက္ လည္ပတ္ခဲ့သည္။ ဘုရင္သည္ ၄င္း၏ ေတြ႕ဆံုမႈကို လက္ခံကာ လိုအပ္ေသာ လက္သမားမ်ား၊ ေလွျပင္သမားမ်ား အကူအညီေပးရန္နွင့္ Negrais သို႔ စာမ်ားပို႔ေပးရန္ သေဘာတူခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ အေလာင္းဘုရား အကူအညီမွာ အေပးအယူ သေဘာသာ ျဖစ္သည္။ သန္လ်င္တြင္ ဆိုက္ကပ္ထားေသာ ျပင္သစ္ သေဘၤာတို႔၏ အကာအကြယ္ျဖင့္ မြန္တို႔သည္ ျမစ္ကိုျဖတ္ကာ ဒဂံုကို လာေရာက္ တိုက္ခိုက္နိုင္သည့္အတြက္ အေလာင္းဘုရား အေနျဖင့္ ေသနတ္မ်ား လိုအပ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္တို႔ကို ကမ္းေျခသို႔ ဖိတ္ေခၚကာ Arcot သေဘၤာမွ သယ္ေဆာင္လာေသာ ေသနတ္မ်ား၊ လက္နက္ငယ္မ်ား ႏွင့္ ခဲယမ္းမီးေက်ာက္တို႔ကို ေတာင္းခံခဲ့ေလသည္။ Jackson မွာ ကမ္းေျခသို႔ မသြားပဲ ၄င္းေတာင္းဆိုမႈကို မလိုက္ေလ်ာ၍ မျဖစ္ပါက သူ႔အေနနွင့္ သန္လ်င္သို႔ သြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း
အေၾကာင္းျပန္ေလသည္။ ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ ျမန္မာတို႔က လက္နက္မ်ားကို အင္အားသံုး ရယူမည္ဟု ၿခိမ္းေျခာက္ေသာ္လည္း Jackson က ခုခံနိုင္ရန္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားကာ သေဘၤာကို ထြက္ခြာနိုင္ရန္ အဆင္သင့္ ျပဳလုပ္ထားေလသည္။ အေလာင္းဘုရားမွာ ၄င္း၏ ရန္သူေတာ္မ်ား ပိုမိုအင္အားေကာင္းသြားမည့္
အျဖစ္ကို အလိုမရွိသည့္အေလ်ာက္ သားေတာ္ကို ေစလႊတ္ကာ လက္နက္မ်ား သန္လ်င္သို႔ ေရာက္ရွိသြားမည္ကို စိုးရိမ္၍ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ထိုသို႔ မဟုတ္ပါက ဆက္လက္၍ အတင္းအၾကပ္ ေတာင္းဆိုမႈ မျပဳလိုေၾကာင္းျဖင့္ ေျဖရွင္းေစသည္။ သို႔ေသာ္ Arcot သေဘၤာ မေရာက္မီ သံလ်င္မွလာသည့္ Elizabeth သေဘၤာမွ လက္နက္ခဲယမ္းမ်ားကို ျမန္မာတို႔ သိမ္းယူခဲ့ဖူးေလသည္။
အေလာင္းဘုရား၏ စိတ္ပ်က္မႈမွာ သံသယျဖစ္ဖြယ္ မရွိေသာ္လည္း Negrais မွ ေသနတ္ တစ္ဒါဇင္နွင့္ လက္နက္ႀကီးမ်ားအတြက္ ယမ္းမႈန္႔ မ်ား ေနာက္ပိုင္းတြင္ ရရွိမည္ ျဖစ္သည့္အတြက္ အဂၤလိပ္တို႔အား အခင္မင္ ပ်က္ေလာက္ေအာင္ မလုပ္နိုင္ေခ်။ ထို႔အျပင္ အေလာင္းဘုရားအေနျဖင့္ ျမန္မာျပည္ အထက္ပိုင္းတြင္
မဟာရာဇာဓိပတိ၏ သားတစ္ဦး ပုန္ကန္ထၾကြေနသည့္ အတြက္ ဒဂံုတြင္ ၾကာရွည္ ေနရန္ မျဖစ္နိုင္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ အေလာင္းဘုရားသည္ ျမန္မာျပည္ ေတာင္ဘက္ပိုင္းကို လံုၿခံဳေအာင္ စီမံကာ ဇြန္လကုန္ပိုင္းတြင္ ဒဂံုမွ ခြာေလသည္။ မိုးရာသီ က်ေရာက္လာၿပီ ျဖစ္သျဖင့္ ရာသီဥတုအရ လံုၿခံဳမႈကို အကာအကြယ္ ရနိုင္ေသာ အခ်ိန္လည္းျဖစ္သည္။ အေလာင္းဘုရားသည္ ဒဂံု၏ လံုၿခံဳမႈအတြက္ ေဇယ်နႏၵအား ဘုရင္ခံ အျဖစ္ ခန္႔အပ္ၿပီး ႀကီးမားေသာ တပ္ႀကီးတစ္တပ္ကို ထားရွိခဲ့ကာ က်ံဳးနွင့္ ခိုင္ခံ့သည့္ ၿမိဳ႕တံခါးမ်ား တည္ေဆာက္ရန္ စီမံခဲ့ေလသည္။ လူေပါင္း ၁၅၀၀၀ ခန္႔ကို ဒဂံုတြင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရန္ ခန္႔အပ္ ထားရွိခဲ့သည္။
သူျဖတ္သန္းသြားေသာ ေနရာမ်ားတြင္ အေၾကာင္းထူးပါက ဆက္သြယ္ရန္နွင့္ လူဦးေရ အခ်ိဳးက် စစ္တိုက္ေလွမ်ား တည္ေဆာက္ရန္ မွာၾကားခဲ့သည္။
အေလာင္းဘုရားသည္ ဒဂံုတြင္ ေအးခ်မ္းစြာ ရွိေနမည္ဟု ေမ်ွာ္လင့္ခဲ့ေသာ္လည္း မြန္တို႔သည္ သူမရွိသည့္ အခ်ိန္တြင္ အခြင့္ေကာင္းယူကာ အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ တိုက္ခိုက္ခဲ့ေလသည္။ အေလာင္းဘုရား ကဲ့သို႔ပင္ မြန္တို႔သည္လည္း အနာဂတ္အတြက္ အဂၤလိပ္ သေဘၤာတို႔၏ အေရးပါမႈကို သိျမင္ကာ အေလာင္းဘုရား ဒဂံုမွ
မထြက္ခြာမီပင္ ဒဂံုကို တိုက္ခိုက္ေတာ့မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အဂၤလိပ္တို႔ အေနျဖင့္ ၄င္းတို႔ေလွမ်ားကို မပစ္ခတ္ေစလိုေၾကာင္း Jackson ထံသို႔ စာျဖင့္ အသိေပးကာ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ Jackson အား သန္လ်င္မွ ခင္မင္စြာျဖင့္ ႀကိဳဆိုလ်က္ ရွိေၾကာင္းျဖင့္ အသိေပးခဲ့သည္။ Jackson အေနျဖင့္ ျမန္မာတို႔နွင့္ ဆက္ဆံရာတြင္
ေတြ႕ရသည့္ အခက္အခဲမ်ား၊ အေလာင္းဘုရားနွင့္ သေဘာတူညီထားေသာ သေဘၤာျပဳျပင္ေရးကိစၥမွာ အေကာင္အထည္ မေပၚလာျခင္း စသည္တို႔ေၾကာင့္ မြန္တို႔၏ ကမ္းလွမ္းမႈကို လက္ခံခဲ့ေလသည္။ သို႔ျဖင့္ သူ႔အေနနွင့္ မြန္တို႔နွင့္ မဆန္႔က်င္လိုေၾကာင္းနွင့္ ၄င္းအေနျဖင့္ ပထမဆံုး အခြင့္အလမ္းအျဖစ္ သန္လ်င္သို႔
လာေရာက္လိုေၾကာင္း အေၾကာင္းျပန္ခဲ့ေလသည္။
ရက္အနည္းငယ္ ၾကာေသာအခါတြင္ မြန္တို႔သည္ ညဘက္ ဒီေရတက္ခ်ိန္တြင္ ျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း ေလွမ်ားျဖင့္၄င္း၊ အျခားစစ္ေၾကာင္းမွာ ပဲခူးျမစ္ကိုျဖတ္ကာ ကုန္းလမ္းခရီးျဖင့္၄င္း ခ်ီတက္ကာ အလစ္ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ေလသည္။ သို႔ေသာ္ ေလွမ်ားမွာ ျမစ္ကမ္းတေလ်ွာက္ရွိ ျမန္မာတပ္တို႔၏ ပစ္ခတ္မႈကို ခံရေလသည္။ ကုန္းလမ္းမွ ခ်ီတက္ေသာ အဖဲြ႕မွာလည္း ဘုရားေတာင္တြင္ တပ္စဲြထားေသာ ျမန္မာတပ္ကုိ မထိုးေဖာက္နိုင္သည့္ အျပင္ ျမစ္ေၾကာင္းမွ တပ္မ်ား၏ အေရးနိမ့္မႈကိုလည္း မသိနိုင္ျဖစ္ကာ အားနည္းေသာ ႀကိဳးပမ္းမႈ ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ထို႔ေနာက္ ႀကိဳၾကား ပစ္ခတ္ေသာ ေသနတ္သံမ်ားျဖင့္ မနက္ပိုင္းသို႔ ေရာက္ေသာအခါ မြန္မ်ားလည္း ျပန္လည္ ဆုတ္ခြာသြားၾကၿပီး ေန႔လည္ခန္႔တြင္ တိုက္ပဲြ ၿပီးဆုံုးခဲ့သည္။ ထိုအေရးအခင္းတြင္ အဂၤလိပ္တို႔အေနျဖင့္ ဘက္မလိုက္ပဲ ၾကားေနခဲ့ေသာ္လည္း ျမန္မာတို႔ အေနနွင့္မူ အေလာင္းဘုရား၏ ကတိပ်က္မႈ အတြက္ ၄င္းတို႔အေနျဖင့္ ရန္သူမ်ားကို ကူညီခဲ့လိမ့္မည္ဟု သံသယ ျဖစ္ၾကသည္။
ျမန္မာတို႔၏ အထင္ မမွားေပ။ တစ္ပတ္ၾကာေသာအခါ မြန္တို႔ ဘက္မွ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ တိုက္ခိုက္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေၾကညာခဲ့သည္။ Jackson နွင့္ အျခား အဂၤလိပ္ အရာရွိမ်ားမွလည္း မြန္တို႔ အေနျဖင့္ ၄င္းတို႔အား ဒဂုန္မွ လြတ္ေျမာက္ရန္ ကူညီမည္ဆိုပါက တိုက္ပဲြတြင္ တက္ၾကြစြာ ပါဝင္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ျပန္ၾကားလိုက္ေလသည္။ ျမန္မာတို႔တြင္ ျမစ္တြင္းသြားေလွ အစီး ၈၀ ရွိေၾကာင္း၊ ထိုအထဲမွ ၉ စင္းမွာ လက္နက္ တပ္ဆင္ထားေၾကာင္း၊ ဒက္ရွ္ သေဘၤာ တစ္စီးမွာလည္း သူတို႔နွင့္အတူ ပူးေပါင္းထားေၾကာင္း၊ ကမ္းေျခတြင္ ေသနတ္ နွစ္လက္ တပ္ဆင္ထားေၾကာင္း စသျဖင့္ ျမန္မာတပ္မ်ား၏ အင္အား အေျခအေနကို အသိေပးခဲ့ေလသည္။ ျမန္မာတို႔ဘက္မွလည္း အထက္ပါ သတင္းစကားမ်ားကို ဂရုျပဳမိသည့္အတြက္ မြန္တို႔ ဘက္မွ တိုက္ခိုက္လာပါက အဂၤလိပ္တို႔ အေနျဖင့္ ခုခံကာကြယ္ပါမည္ဆိုေသာ တိက်သည့္ အာမခံမႈကို ေတာင္းဆိုသည္။ အဂၤလိပ္တို႔က ကုမၸဏီမွေပးထားေသာ အမိန္႔ကို အသိမေပးပဲ သူတို႔အေနျဖင့္ ၾကားေနဝါဒကိုသာ က်င့္သံုးမည္ ျဖစ္ေၾကာင္းနွင့္ အကယ္၍ မြန္တို႔က မိမိတို႔အား တိုက္ခိုက္လာပါက ျမန္မာတို႔ဘက္မွ ကူညီမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ျပန္လည္ အေၾကာင္းျပန္ေလသည္။
ျမန္မာတို႔မွာ အဆိုပါ အေၾကာင္းျပန္ခ်က္ကို အျပည့္အဝ ေက်နပ္ျခင္း မရွိသည့္အတြက္ Arcot သေဘၤာ အနီးတဝိုက္တြင္ လက္နက္ အျပည့္အစံုနွင့္ ေလွမ်ားကို ရက္ေပါင္းမ်ားစြာ အေစာင့္ခ်ထားခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ မြန္တို႔ဘက္မွလည္း အဂၤလိပ္သေဘၤာမ်ား၏ အကူအညီေၾကာင့္ ေအာင္ျမင္မႈရရွိရန္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ျဖင့္ တိုက္ပဲြအတြက္ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ေလသည္။ တစ္ေန႔ နံနက္ေစာေစာ အခ်ိန္တြင္ ျပင္သစ္ ေရယာဥ္ နွစ္စင္း ဦးေဆာင္ေသာ ေလွအစင္း ၂၀၀ ခန္႔ပါရွိသည့္ မြန္စစ္ေၾကာင္းသည္ ျမစ္အတြင္းမွ ခ်ီတက္ လာၾကေလသည္။ သူတို႔သည္ ညဘက္ ဒီေရတက္ခ်ိန္တြင္ ခ်ီတက္ကာ လႈိင္ျမစ္နွင့္ ပဲခူးျမစ္တို႔ ဆံုရာ၌ နားၿပီး
ဒီေရတက္ခ်ိန္ကို ေစာင့္၍ ဒဂံုသို႔ ဆက္လက္ခ်ီတက္ ၾကေလသည္။ နံနက္ အာရုဏ္တက္ခ်ိန္တြင္ ရန္သူတပ္ကို ျမင္ေတြ႕ရေသာအခါ ျမန္မာတပ္မႈးသည္ တပ္ကူရရန္အတြက္ Jackson ကို ခ်က္ျခင္း အေၾကာင္းၾကား ေတာင္းဆိုခဲ့ေသာ္လည္း အနည္းငယ္သာ အသိအမွတ္ ျပဳခဲ့ေလသည္။ အခ်ိန္မွာ ေန႔လည္ ၂ နာရီခန္႔
မြန္ေရေၾကာင္းခ်ီတပ္ မေရာက္လာမီ ျဖစ္သည္။
ျပင္သစ္သေဘၤာမ်ား ရပ္တန္႔ကာ အေျမာက္မ်ားျဖင့္ ပစ္ခတ္ၾကေသာ အခ်ိန္တြင္ မြန္တို႔ကလည္း ျမန္မာေလွမ်ားကို ေသနတ္မ်ားျဖင့္ ပစ္ခတ္ေလေတာ့သည္။ ျမန္မာေလွငယ္မ်ားကား ဆူးေလဘုရား အနီးသို႔တိုင္ ေပာက္ေရာက္ေသာ ေခ်ာင္းငယ္ေလး တစ္ခု အတြင္းသို႔ ဆုတ္ခြာၾကရေလသည္။ ကမ္းေျခတြင္ ခ်တားေသာ ေသနတ္နွစ္လက္ ရွိသျဖင့္ ထိုေနရာတြင္ အကာအကြယ္ ရနိုင္မည္ဟု ေမ်ွာ္လင့္ၾကျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ သေဘၤာမ်ားမွလည္း ျမန္မာတို႔ဘက္သို႔ အေျမာက္မ်ားျဖင့္ စတင္ ပစ္ခတ္ၾကေသာေၾကာင့္ ျမန္မာတို႔ဘက္မွ ေလွမ်ားကို စြန္႔ခြာကာ သရက္ပင္မ်ားေနာက္ အကာအကြယ္ ရွိရာသို႔ ဆုတ္ခြာ ၾကရေလသည္။ ျမန္မာတို႔သည္ အေျမာက္မ်ားကို ေကာင္းစြာ အသံုးမခ်နိုင္ေသာ္လည္း ထိုေနရာတြင္ အခိုင္အမာ ေနရာယူကာ ဆက္လက္တိုက္ခိုက္ရာတြင္ Arcot သေဘၤာေပၚမွ မြန္ ၂ ဦးကို ပစ္ခတ္နိုင္ခဲ့သည္။ မြန္တို႔ကသာ ကမ္းေျခကိုတက္၍ တိုက္ခိုက္ပါက ျမန္မာ ေလွမ်ားကို သိမ္းပိုက္နိုင္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ျပင္သစ္နွင့္ အဂၤလိပ္တို႔ပါ သိျမင္ေသာ္လည္း မြန္တို႔ အေနျဖင့္ ျမန္မာ ေသနတ္ကိုင္တပ္တို႔ကို အနီးကပ္ ရင္မဆိုင္ဝံ့ၾကေခ်။
ပစ္ခတ္မႈမ်ားသည္ ညဘက္အထိ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနၿပီး ေမွာင္လာေသာအခါ အဂၤလိပ္သေဘၤာမ်ားသည္ ျမန္မာ ေသနတ္စက္ကြင္းနွင့္ လြတ္ရာသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းသြားၾကသည္။ ၇ ရက္ၾကာသည္ အထိ တစ္စံုတရာ မထူးျခားပဲ လက္နက္ခဲယမ္းမ်ား ျဖဳန္းတီးကာ ပစ္ခတ္ေနခဲ့ၾကသည္။ စီမံခန္႔ခဲြမႈညံ့ဖ်င္းေသာ တိုက္ခိုက္မႈျဖစ္ၿပီး နွစ္ဘက္စလံုး ထူးျခားသည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ မရွိသည့္အျပင္ မြန္တို႔ဘက္မွလည္း လက္ရံုးခ်င္းယွဥ္၍ အနီးကပ္ တိုက္ခိုက္ရန္ ျငင္းဆန္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၇ ရက္ၾကာတိုက္ပဲြ အၿပီးတြင္ ျမန္မာတို႔ဘက္မွ မူလအင္အား အတိုင္းပင္ ရွိေနခဲ့ေလသည္။ မြန္တပ္မ်ား သန္လ်င္သို႔ ျပန္ေသာအခါ အဂၤလိပ္
သေဘၤာမ်ားလည္း သူတို႔နွင့္အတူ လိုက္ပါသြားၾကသည္။ Jackson မွာ တိုက္ပဲြ ပထမေန႔ ကပင္ သန္လ်င္သို႔ ထြက္ခြာသြားခဲ့ေလသည္။ သူသည္ ဝမ္းကိုက္ေရာဂါျဖင့္ ေနမေကာင္းျဖစ္ေနကာ ျပင္သစ္ စက္ရံုမွ ေရာက္လာေသာ ဆရာဝန္၏ ေစာင့္ေရွာက္မႈ လိုအပ္ေနေၾကာင္း၊ ဒဂုန္တြင္ ရွိေနစဥ္၌လည္း စားစရာ ျပတ္လပ္ေနေၾကာင္း၊ ထို႔ျပင္ ေသာက္သံုးေရ ျပတ္လပ္သည့္အတြက္ သူ႔အေနျဖင့္ ျပင္းထန္ေသာ အဖ်ားေဝဒနာကို ခံစားခဲ့ရေၾကာင္း ရွင္းလင္းေျပာၾကားခဲ့သည္။ ထိုအေရးအခင္း ျဖစ္ပြားၿပီးေနာက္ ဒဂံုသည္ လံုျခံဳမႈ ရွိေနခဲ့ေသာ္လည္း ယခုအခ်ိန္တြင္ မြန္တို႔ သည္ ျပင္သစ္သေဘၤာမ်ားသာမက အဂၤလိပ္ သေဘၤာမ်ား၏ အားျဖည့္မႈေၾကာင့္ ၄င္းအေနအထားမွာ မေသခ်ာလွေပ။
အေလာင္းဘုရား ဘုရင္မွာမူ အဂၤလိပ္တို႔အား မိမိ၏ ရန္သူမ်ားနွင့္ ပူးေပါင္းမႈအတြက္ အလြန္ ေဒါသျဖစ္ေလသည္။ စက္တင္ဘာလတြင္ Negrais မွ အေျမာက္ သယ္ေဆာင္လာေသာ အဖဲြ႕ ေရႊဘုိသို႔ ေရာက္လာသည့္အခါတြင္ သူ၏ ေဒါသကို ေဖာ္ျပခဲ့ေလသည္။ ဘုရင္ႀကီးက Mr. Whitehill နွင့္အတူ ဒဂံုတြင္ ရွိေနၾကေသာ သင္တို႔၏ သေဘၤာမ်ားကို ကၽြန္ုပ္အေနျဖင့္ ေကာင္းစြာ ဆက္ဆံပါမည္။ ထို႔ျပင္ သူတို႔ အလိုရွိရာကို စီမံေပးပါမည္။ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ဆက္ဆံေရး ခိုင္ၿမဲမႈကို ဆက္လက္ထိန္းသည့္ အေနျဖင့္ ကၽြန္ုပ္ မရွိသည့့္အခါတြင္ သူ႔အား အလိုရွိသည့္ အခ်ိန္တြင္ ေရာက္လာနိုင္ေစရန္၊ အေရးေပၚကာလတြင္ ကၽြန္ုပ္၏ လူမ်ားအား ကူညီနိုင္ရန္၊ သို႔မဟုတ္ အနည္းဆံုး မြန္မ်ားနွင့္ မပူးေပါင္းပဲ ဆန္႔က်င္ရန္၊ အကယ္၍ ကတိပ်က္ကြက္ ခဲ့ပါက ၄င္းတို႔ကို ဦးစြာ ပစ္ခတ္မည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ထိုအဖဲြ႕အား ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ထိုျဖစ္ရပ္သည္ ၄င္း၏စိတ္ထဲတြင္ အဂၤလိပ္တို႔ အေပၚထားေသာ သေဘာထား ျဖစ္ၿပီး မည္သည့္အခါမွ ေျပာင္းလဲ၍ မရနိုင္ပဲ ေနာင္ ၄ နွစ္ခန္႔ အၾကာတြင္ Negrais မွ အဂၤလိပ္တို႔ကို ရက္စက္စြာ သတ္ျဖတ္မႈဆီသို႔ ဦးတည္ခဲ့ေလသည္။
အေလာင္းဘုရားသည္ ဒဂံု ကာကြယ္ေရးအတြက္ အင္အားျဖည့္တင္းမည့္ တပ္မ်ားနွင့္အတူ တပ္မႈးသစ္ အျဖစ္ မင္းလွမင္းေခါင္ေက်ာ္ကို ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ သန္လ်င္တြင္လည္း ထိုအခ်ိန္၌ ဒဂံုကို ေနာက္ထပ္ တိုက္ခိုက္နိုင္ရန္အတြက္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ထားၿပီး အဂၤလိ္ပ္တို႔ကိုလည္း တိုက္ပဲြတြင္ ပါဝင္ကူညီျခင္း
မရွိ္ပါက ထြက္ခြာခြင့္ မျပဳနိုင္ေၾကာင္း သိေစၿပီး ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္တို႔ အေနနွင့္ မြန္တို႔သည္ ျမန္မာတို႔ထက္ ပိုမို၍ ဆက္ဆံရ လြယ္ကူသည္ဟု ျမင္ၾကသည္။ မြန္တို႔သည္ သူတို႔၏ ယံုၾကည္မႈကို သံသယ ျဖစ္ေနၾကသည္။ Negrais စက္ရံုမွ အႀကီးအကဲသည္ အဂၤလိပ္တို႔ ပိုင္ေသာ ေသနတ္ ၄ လက္ကို ျပန္လည္ ေတာင္းခံခဲ့ရာ
သံလ်င္မွ မြန္တပ္မႈးမွ Mr. Brooke သည္ ထိုေသနတ္မ်ားကို ဒဂုန္ဘုရားမွ ျမန္မာတို႔ ရရွိထားေသာ ပတၱျမားမ်ားနွင့္ လဲလွယ္လိုေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ကို သူသိေၾကာင္းျဖင့္ ျပန္ေပးရန္ ျငင္းဆိုခဲ့သည္။
ဒီဇင္ဘာလတြင္ ဒဂံုသည္ ယခင္အခါမ်ားထက္ ပိုမို ျပင္းထန္ေသာ တိုက္ပဲြျဖင့္ ရင္ဆိုင္ရသည္။ အဂၤလိပ္သေဘၤာ ၃ စင္း၊ ျပင္သစ္ သေဘၤာ တစ္စင္း၊ မြန္ဘုရင္ပိုင္ ေရယာဥ္တစ္စင္း၊ ေလွအစင္း ၃၀၀ နွင့္ စစ္သည္ တစ္ေသာင္းခန္႔ ပါဝင္ေသာ မြန္တပ္သည္ ဘုရားေတာင္နွင့္ သရက္ေတာ ခံတပ္တို႔သို႔ ခ်ီတက္ၾကသည္။ ျမန္မာတို႔သည္ ၿမိဳ႕ကို ဆက္လက္ထိန္းခ်ဳပ္ထားရန္ မျဖစ္နိုင္မွန္း သိရွိသည္နွင့္ ဘုရားေတာင္တြင္ စုစည္းေနၾကသည္။ ၄င္းေနရာတြင္ တပ္ကို ေကာင္းစြာ ထိန္းသိမ္းထားနိုင္သျဖင့္ မြန္တို႔ဘက္မွ ဖယ္ရွားရန္ မတတ္နိုင္ခဲ့ေခ်။ ျမန္မာဘက္မွ မီးရိႈ႕ထားေသာ ေလွမ်ားကို ဒီေရနွင့္အတူ ေမ်ွာခ်ရာ မြန္ေရတပ္နွင့္ အဂၤလိပ္၊ ျပင္သစ္ သေဘၤာတို႔မွာလည္း ျပန္လည္ ဆုတ္ခြာခဲ့ရသည္။ ေျမျပင္တိုက္ပဲြတြင္ ေရေၾကာင္းမွ အေထာက္အကူ မရေသာေၾကာင့္ ျပင္းထန္စြာ တိုက္ခိုက္ေသာ္လည္း ျမန္မာတို႔ဘက္မွ ျပန္လည္ တြန္းလွန္နိုင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တိုက္ခိုက္မႈသည္ ၿပီးဆံုးျခင္းသို႔ ေရာက္ခဲ့ေလသည္။ ထိုမေအာင္ျမင္ေသာ တိုက္ပဲြ အၿပီးတြင္ အဂၤလိပ္တို႔အေနနွင့္ သေဘၤာမ်ားကို ျပန္လည္ထြက္ခြာခြင့္ ရခဲ့ေသာ္လည္း Arcot သေဘၤာမွ လက္နက္မ်ားကို မြန္တို႔က ရယူထားခဲ့သည္။
အေလာင္းဘုရား သန္လ်င္သို႔ ခ်ီတက္ေသာအခါ တပ္မွာ ထိုးေဖာက္မရနိုင္ေအာင္ ေတာင့္တင္း ခိုင္မာေလသည္။ Bruno သည္ ေစ်းအနီးတြင္ သေဘၤာကို ဆိုက္ကပ္ကာ ျမန္မာတို႔ရန္မွ ကာကြယ္ရန္ ျပင္ဆင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ Bruno သည္ အေလာင္းဘုရား အေနနွင့္ ေမွ်ာ္လင့္မထားေသာ ေၾကေအးခြင့္ကုိ ေတာင္းဆိုခဲ့ကာ ညွိႏႈိင္းမႈ ျပဳခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မြန္တို႔ဘက္မွ ၄င္းသတင္းကို ရရွိၿပီး Bruno အား သံလ်င္တြင္ ဖမ္းဆီးလိုက္သည္။ အေလာင္းဘုရားကလည္း ထိုအခ်က္ကို အခြင့္ေကာင္းယူကာ ျပင္သစ္ သေဘၤာကို ထိန္းသိမ္းထားလိုက္ေလသည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၇၅၆ ခု၊ ဇူလိုင္လတြင္ Pondicherry မွ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖဲြ႕သည္
Diligent နွင့္ Galathee အမည္ရွိ သေဘၤာနွစ္စင္းကုိ တပ္သားမ်ား၊ စစ္လက္နက္ ခဲယမ္းမ်ားနွင့္ အတူ ပဲခူးသို႔ ပို႔ရန္ ဆံုးျဖတ္လိုက္ေလသည္။
ဇူလိုင္လတြင္ သန္လ်င္ၿမိဳ႕နွင့္ ခံတပ္အား ဝိုင္းရံထားလိုက္သည္။ Galathee သေဘၤာမွာ ျမန္မာ့ ကမ္းရုိးတမ္းသို႔ ေရာက္ရွိလာေသာ္လည္း ရန္ကုန္ျမစ္အစား စစ္ေတာင္းျမစ္ အတြင္းသို႔ မွားယြင္း ေရာက္ရွိသြားသည္။ လမ္းေၾကာင္းမွားမွန္း သိရွိ၍ ျပန္လွည့္လာေသာ အခါတြင္ အလြန္ေနာက္က်သြားၿပီး သန္လ်င္ၿမိဳ႕ က်ဆံုးၿပီး ၂ ရက္ခန္႔ ၾကာမွ ေရာက္ရွိခဲ့ေလသည္။ အေလာင္းဘုရားသည္ ျပင္သစ္သေဘၤာ၏ ကပၸတိန္ကို ရန္ကုန္သို႔ ဆက္လက္ ေမာင္းနွင္ရန္ Bruno မွတဆင့္ အမိန္႔ေပးေလသည္။ ကပၸတိန္၏ စာရြက္စာတမ္းမ်ား အရ သေဘၤာမွ ကုန္ပစၥည္းမ်ားသည္ မြန္ဘုရင္ ဗညားဒလ အတြက္ ရည္ရြယ္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္
ျမန္မာဘုရင္သည္ Bruno ႏွင့္ Galathee သေဘၤာ ကပၸတိန္တို႔အား ေသဒါဏ္ေပးကာ ေရတပ္သားမ်ားအား လက္နက္မ်ားနွင့္တကြ ပဲခူးၿမိဳ႕ေတာ္ကို တိုက္ခိုက္ရာ၌ အသံုးခ်ရန္ ဖမ္းဆီးခဲ့ေလသည္။ Diligent သေဘၤာမွာမူ ဆန္႔က်င္ဘက္ ေလေၾကာင္း တိုက္ခတ္မႈေၾကာင့္ ၆ လခန္႔ ၾကာမွ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။
ထိုအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာ တပ္သားမ်ားသည္ သန္လ်င္နွင့္ အနီးတဝိုက္ ေျမအေနအထားမ်ားကို မွတ္သားၿပီး ျမန္မာပိုင္ နယ္နိမိတ္အျဖစ္ သတ္မွတ္လိုက္ေလသည္။ ေက်းရြာမ်ားမွာ မီးတင္ရႈိ႕ျခင္းခံရသည္။ မြန္လူမ်ိဳးမ်ားမွာ ၄င္းတို႔၏ ဆံပင္ပံုစံေၾကာင့္ အလြယ္တကူ ခဲြျခား သိရွိနိုင္သျဖင့္ သတ္ျဖတ္ျခင္း၊ ျပည္နွင္ဒါဏ္ေပးျခင္း
မ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ အပ်က္အစီးမ်ားမွ မီးခိုးမ်ား၊ လူေသအေလာင္းမ်ား၊ အလဟသ ျဖစ္သြားေသာ ေကာက္ပဲသီးနွံမ်ားျဖင့္ ျပန္႔က်ဲေနေတာ့သည္။ ထိုေခ်မႈန္းမႈတြင္ ျမန္မာတပ္မ်ား မေရာက္လာမီ လက္နက္ခ် အညံ့ခံေသာ သူမ်ားသာ အေလာင္းဘုရားနွင့္ သူ၏လူမ်ားလက္မွ လြတ္ေျမာက္ခြင့္ ရခဲ့ၾကသည္။
နွစ္ဘက္တပ္မ်ား စစ္ေျပၿငိမ္းေရးအတြက္ ေစ့စပ္ၾကေသာအခါ အေလာင္းဘုရားက မိမိသည္ ဗုဒၶဘုရားေလာင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ေၾကညာၿပီး မြန္တို႔ထံမွ ၾကင္နာမႈရရန္ ကမ္းလွမ္းခဲ့ေလသည္။ ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ခြင့္ ရရန္ ေနာက္ဆံုး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ျဖင့္ မြန္ဘုရင္သည္ သမီးေတာ္အား ဆက္သခဲ့ေလသည္။ သို႔ေသာ္ ၄င္းမွာ ျမန္မာတို႔၏ ပရိယာယ္ တစ္ခုသာ ျဖစ္ေလသည္။
ပဲခူးၿမိဳ႕ကို ဝိုင္းရံျခင္းသည္ ေသြးထြက္သံယိုမႈ အထူးမ်ားျပားခဲ့သည္။ က်ံဳးေရမွာ ေသြးတို႔ျဖင့္ နီရဲေနခဲ့သည္။ ၁၅၃၈ ခုနွစ္မွ အျဖစ္အပ်က္ကို အမွတ္ရေသာ မြန္တို႔အတြက္ အတိတ္နမိတ္ဆိုး တစ္ခုျဖစ္သည္။ မြန္တို႔သည္ စည္းလံုးစြာ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း ျပင္သစ္တို႔ထံမွ လက္နက္မ်ား ကုန္ခန္းသြားၿပီးေနာက္
၁၇၅၇ ခုနွစ္၊ ေမလ၊ ၈ ရက္ ေန႔တြင္ ၿမိဳ႕ေတာ္ က်ဆံုးခဲ့ေလသည္။ ထံုးစံအတိုင္းပင္ အစုလိုက္ အၿပံဳလိုက္ သတ္ျဖတ္မႈမ်ားနွင့္ လုယက္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မြန္ဘုရင္ မိသားစုအား အေလာင္းဘုရားက သက္ညွာသည့္ အေနနွင့္ အက်ဥ္းသားအျဖစ္သာ ဖမ္းဆီးခဲ့သည္။ အေလာင္းဘုရားသည္ မြန္ရဟန္းေတာ္
အပါး ၃၀၀၀ ခန္႔အား ဆင္မ်ားျဖင့္ နင္းသတ္ေစကာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားကိုလည္း ဖ်က္ဆီးပစ္ျခင္းျဖင့္ သူ၏ မြန္ရဟန္းမ်ားအေပၚ ထားေသာ ေဒါသကို ထုတ္ေဖာ္ခဲ့သည္။ မြန္ရဟန္းမ်ားသည္ ၿမိဳ႕ေတာ္အား ခုခံကာကြယ္ရာတြင္ အကူအညီေပးခဲ့သည္ ဟုသူက ေျပာခဲ့ေလသည္။ မွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ထိုအျဖစ္ဆိုးနွင့္
ပတ္သက္၍ ခ်ဲ႕ကားေျပာဆိုမႈမ်ား ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ထိုအခ်ိန္မွ စတင္၍ မြန္ဘာသာစကားသည္ ျမန္မာျပည္တြင္ ေမွးမွိန္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အေလာင္းဘုရား၏ လုပ္ရပ္မွာ မြန္တို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈကို ဖ်က္ဆီးလိုျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။ ။
က်မ္းကိုး စာရင္း
A. Dalrymple: Oriental Repertory
D.G.E. Hall: The Tragedy of Negrais (Journal of the Burma Research Society XXII)
R. Halliday: History of Kings (Journal of the Burma Research Society XIII)
Sonnerat: Voyage aux Indes Orientales (1782)
M. Symes: Embassy to Ava (1800)
H.H. Wilson: Documents Illustrative of the Burmese War (1827)
Emmanuel Guillon: The Mons, a Civilization of Southeast Asia (1999)
ကုန္းေဘာင္ဆက္ ရာဇဝင္
By Sunthorn Sripanngern